🦋 همیشه شعر به راه و قافیه خوب است 🦋

🟦 وقتی که در سال ۱۲۹۹ رضاخان در رأسِ لژیونِ قزاق به دستِ انگلیسی ها به قدرت رسید، خودش را همتایِ آتاتورک نشان می داد. شاید غاصبِ تاج و تخت بود امّا این کار را برای سه هدف کرده بود که از مصطفی کمال گرفته بود: ملّی گرایی، لاییسیته و نوسازی.

🟥 امّا پهلوی ها هیچ گاه نتوانستند به دو هدفِ اول برسند. در کارِ ملّی گرایی، نه خواستند و نه توانستند خود را از قید و بندهایِ ژئوپلیتیک و ذخایر نفتی نجات بدهند. پدر برای گریز از خطرِ روسها زیرِ سلطۀ انگلیس رفت و پسر کاری کرد که حضورِ انگلیس و دخالتِ روس جای خود را به کنترلِ سیاسی و اقتصادی و نظامی آمریکا بدهد.

🟦 کار لاییسیته هم بسیار دشوار بود زیرا در واقع مذهبِ شیعه بود که بنیادِ اساسیِ آگاهی ملّی را می ساخت؛ رضاخان، برای آنکه این دو را از هم جدا کند، کوشید نوعی «آریاییگری» را زنده کند که تنها پایگاهِ آن افسانۀ خلوصِ آریایی بود که در همان زمان در جای دیگری داشت بیداد می کرد. امّا برای مردم ایران چه معنی داشت که روزی چشم باز کنند و خود را آریایی بیابند؟ همان معنی را که امروز می بینند که رویِ ویرانه هایِ تخت جمشید دو هزار و پانصدمین سالِ سلطنت را جشن می گیرند.

🟥 من همیشه تأسف می خوردم که چرا فساد، که این همه برای آدم هایِ بی وجدان جاذبه دارد، علاقۀ آدم هایِ شریف را این قدر کم به خود جلب می کند. کدام رساله ای را در اقتصادِ سیاسی، یا کتابی را در تاریخ یا جامعه شناسی، می شناسید که سفته بازیها، سوء استفاده ها، اختلاسها، و دوز و کلکهایی را که نُقل و نباتِ امور بازرگانی و صنعتی و مالیِ ماست، به طور جدی و مشروح تحلیل کرده باشد؟

🟦 بالاخره در تهران گمشدۀ خود را پیدا کردم. اقتصاددانی بود زاهدمنش با نگاهی موذی. به من گفت: «نه، فساد بداقبالیی نیست که توسعۀ کشور دچارش شده باشد، فساد نقطۀ ضعفِ این سلسله نیست بلکه نَفسِ شیوۀ اعمالِ قدرتِ آن و سازوکارِ بنیادیِ اقتصاد است. فساد ملاطِ مجموعۀ استبداد و نوسازی است. توجه داشته باشید که در اینجا فساد گناهی کم و بیش پنهان نیست بلکه خودِ رژیم است.»

🟥 و آن وقت بود که یک درسِ تمام عیار دربارۀ «فساد پهلوی» به من داد، استادِ دانشمند زیر و بمِ آن را می شناخت. به سبب موقعیتِ خانوادگیش با ثروتمندانِ سنّتی نزدیک بود و بنا بر این با دوز و کلکهایِ قدیمی آشنایی داشت و به دلیل تواناییهایش شیوه های نو را هم خوب می شناخت.

🟦 او به من توضیح داد که رضاخان، این شخصِ گمنام که تنها با حمایتِ بیگانه به قدرت رسیده بود، چگونه در مدتی کوتاه با غنایمِ جنگیِ خود (نخست مصادرۀ برخی از گنجینه های فئودالی و سپس تصاحبِ زمینهایِ پهناوری در کنار دریای خزر)، جزء اقتصادِ کشور شد. آنگاه سیستمِ باندِ فعلی را برایم توضیح داد: روش های مدرنی که از راه وام های دولتی، عملیات بانکی، و بنیادهای وام دهنده ای چون «بنیادِ پهلوی» عمل می کنند؛

🟥 امّا گاهی هم روشها بسیار کهنه است، چون یکباره امتیازی به یکی از خویشان یا درآمدِ معینی به یکی از نورچشمی ها واگذار می شود. «ساختمان دستِ یکی از برادرهاست؛ مواد مخدّر دستِ خواهر دوقلوی شاه است؛ معاملۀ اشیاء عتیقه دستِ پسر همین خواهر است؛ قند دستِ فلیکس آقایان است؛ اسلحه دستِ طوفانیان است؛ خاویار به دولو سپرده شده است.» حتی کار پسته هم به یکی واگذار شده است.

🟦 «نوسازی» به اختلاسِ غول آسایی میدان داده است: از برکتِ وجودِ بانک عمران، منافعِ اصلاحاتِ ارضی آخرِ سر از جیبِ شاه و خانواده اش سر درآورده است؛ محله هایی که باید در تهران ساخته شود از پیش مثلِ غنایم جنگی تقسیم شده است.

🟥 طایفۀ کوچکی که در این میان متنعم می شوند حقوقِ قشونِ اشغالگر را با طرحهایِ توسعۀ اقتصادی می آمیزند؛ و وقتی اضافه کنیم که دولت همۀ درآمدِ نفتی را که از شرکتهایِ خارجی به او می رسد در اختیار دارد، و می تواند پلیسِ «خود» و ارتشِ «خود» را هم باشد و با غربیها قراردادهایِ افسانه ای و چرب و شیرین ببندد، آن وقت می توان فهمید که چرا مردمِ ایران به خاندانِ پهلوی به چشمِ یک رژیمِ اشغالگر نگاه می کنند.

🟦 رژیمی با قدّ و قیافه و عمرِ همۀ رژیم های استعماریی که از آغازِ این قرن بر ایران حکومت کرده اند. پس تمنّا می کنم که این قدر در اروپا از شیرین کامیها و شوربختیهای حاکمِ متجدّدی که از سَرِ کشور کهنسالش هم زیاد است حرف نزنید. در ایران آنکه کهنسال است خودِ شاه است: او پنجاه سال، صد سال، دیر آمده است. او به اندازۀ حاکمانِ شکارگر عمر دارد و این خیالِ از رونق افتاده را در سَر می پرورد که کشورِ خود را به زورِ لاییک کردن و نوسازی فتح کند. امروز کهنه پرستی پروژۀ نوسازیِ شاه، ارتشِ استبدادیِ او و نظامِ فاسدِ اوست کهنه پرستی خودِ رژیم است.